Room 1: Önsöz
Epilepsi(Sara)-Epilepsi denince akla ne gelir?
Epilepsi terimi
Yunanca nöbet geçirmek
anlamına gelen “epilambanein” kelimesinden gelir. Epileptik bir nöbet, beynin patolojik (hastalıklı-normal olmayan) bir tepkisidir; O rahatsız eden, s¸as¸ırtan,zarar veren uyarılara kars¸ı verilen bir cevaptır. Bu uyarılara verilen cevap, beyindeki sinir hücrelerinin elektriki - kimyevi yollardan anormal oranlarda uyarılmasından kaynaklanır. Bu anormal hadise esnasında, aniden çok sayıda sinir hücresi ileri derecede uyarılır ve hücre içi ile hücre dıs¸ı arasıdaki elektriki gerilim “Membranpotential”ani olarak bos¸altılır. Beyin de sanki fırtına gibi bir durum hasıl olur ve sigortanın yanmasına bezer bir hâl ortaya çıkar. Bir defa geçirilmis¸ epileptik bir nöbet, epilepsi anlamına gelmez. Eg˘er epileptik nöbetler;ortada görünür bir neden yokken sag˘lıklı bir durumdayken ortaya çıkıyor ve tekrarlamaya meylediyorsa, o zaman bir epilepsi söz konusudur. Bu da epilepsinin müzmin bir hastalık oldug˘unu ifade eder (Bütün bir ömür boyu sürmesi gerekmez). Epileptik nöbetler Epileptik nöbetler çes¸itli görüntüler sergileyebilirler. Beynin her çes¸it fonksiyonu (hastalıklı olmasa bile) epileptik nöbetleri ortaya çıkarabilir. Böylece epileptik nöbetler de çes¸itli görüntüler sergiler. Hareketler halin de (örneg˘in; sıçramalar-kasılmalar), his bozuklug˘u dedig˘imiz (örneg˘in; karıncalanma – uyus¸ma - görme ve is¸itme halluzinatinları), jetatif sinir sistemi kaynaklı (örneg˘in; yüz kızarması - dudakları morarması - ag˘ızdan salya akması -bag˘ırsak gürültüleri - idrar kaçırma), psis¸ik bozukluklar (örneg˘in; korku - ani hafıza bozuklukları - s¸uur kaybı). Büyük nöbetlerde “Grand mal” bu belirtiler (örneg˘in; kasılmalar – sıçramalar -salya akması - idrar kaçırma - s¸uur kaybı), genellikle birlikte ortaya çıkarlar. Epilepsi; eskiden büyük “Grand mal” ve küçük nöbetler “kline Anfalle” olmak üzere ikiye ayrılırdı. Küçük nöbetler; kısa, birkaç saniye kadar süren dalgınlık “Absence” ,vücudun kısmi bir bölümünü tutan ani kasılmalar, bilinç bulutlanmaları gibi belirtilerdir. Bilinç bulutlanmalarına “psychomotorik” veya “partialkomplexe” nöbetlerde denir. Bu nöbetler 30 saniyeden 2 dakikaya kadar sürerler. Hasta s¸as¸kındır,anlamsız mırıldanmalar, çig˘neme, yutkunma ve s¸uursuz el hareketleri yapar. Küçük nöbetlerin özel bir s¸eklini, daha ziyade süt çocuklug˘u çag˘ında görülen ve genellikle ag˘ır seyreden “BNS”=“Blitz – Nick - Salaam” denen nöbetler temsil ederler. “BNS” ismi nöbetin s¸eklinden kaynaklanır. Hastanın vücudu ani olarak kasılır, kollar yukarıya kulaklara dog˘ru atılır ve bas¸ öne eg˘ilir ( Müslüman’ların namaza dururken verdikleri selâm gibi). Günümüzde, tıp dilinde
büyük ve küçük nöbetler yerine,
genelles¸en, bütün vücuda yayılan “generalisierter
Anfall” ve vücudun yalnız bir kısmını tutan “fokale Anfalle”
nöbetlerden bahsedilir. Genelles¸en, yani
bütün vücudu tutan nöbetlerde; vücudun iki
tarafı da nöbetin bas¸ladıg˘ı andan itibaren es¸it
olarak etkilenir.Nöbetin kaynak noktası olan beynin, her iki
yarısı da aynı zamanda nöbete is¸tirak eder.Bütün
vücudun nöbete is¸tirak etmesi gerekmez. Önemli
olan her iki tarafın da bas¸langıçtan itibaren es¸it
s¸ekil de etkilenmis¸ olmasıdır. Epilepsi Sebepler Çes¸itli epilepsilerin deg˘is¸ik sebepleri olabilir. • Sınıflandırma s¸eması: Epilepsilerin çog˘u, dıs¸ etkilerin beyinde meydana getirdig˘i kalıcı arızalardan kaynaklanan “Residual Epilepsien” = geriye kalan “rest” epilepsiler olarak adlandırılırlar.Böyle beyin hasarından ileri gelen, Residual ( Rest) epilepsiler,gebelik esnasında geçirilmis¸ olan bir enfeksiyon hastalıg˘ından ( Örneg˘in; kızamıkçık), dog˘um sonrasında oksijen yetersizlig˘inden, beyin ve beyin zarının iltihaplarından veya bir kazada meydana gelebilecek beyin zedelenmesinden ileri gelebilirler.Prozess sarası deyince; beyinde sürüp giden, bitmemis¸ bir hadisenin ( hastalıg˘ın) varlıg˘ı kabul edilir.Bunların içinde en önemlileri ve sık görülenleri; beyin tümörleri, beyinde kanlanma yetersizlikleri ve metabolizma bozukluklarıdır. Bunların devamı esnasında epilepsi nöbetleri görülebilir. Eg˘er epilepsiler, beynin organik bir zararından veya beyinde sürüp giden ( Prozess =dava) bir hastalıktan kaynaklanıyorsa; bu tür epilepsilere, semptomatik epilepsiler denir. Eg˘er epilepsilerde organik bir sebep olasılıg˘ı varsa, ama kati olarak tespit edilemiyorsa; bu tür epilepsilere de kryptogen epilepsiler ( kryptogen = muhtemelen semptomatik) denir. Sara irsi bir hastalık deg˘ildir. Anneden- babadan çocug˘a geçmez. Buna rag˘men bazı ailelerde bu hastalıg˘a daha sık rastlanır. Birçok hastalıkta oldug˘u gibi (örneg˘in; s¸eker hastalıg˘ı veya romatizma) sarada da mevcut olan irsi meyil, anne-babadan çocug˘a nakledilebilir. Hastalıg˘ın kendisi irsi yoldan geçmez. Dıs¸ tesirlerin yardımı ile sonradan kazanılmıs¸ hastalıg˘ı faaliyete geçiren beyin arızaları (gebelik ve dog˘um komplikasyonları, ag˘ır hastalıklar, bas¸ yaralanmaları) nöbetlerin bas¸lamasında büyük rol oynarlar. Bu sebepleri her vakada bulmak mümkün deg˘ildir. Böyle, genetik yoldan çocug˘a nakledilen irsi meyilden kaynaklanan sara türüne “idiopatik Epilepsi” denir. Epilepsilerin 1/3 ünde sebepler henüz bulunamamıs¸tır. S¸imdiye kadar söylenenlerden anlas¸ılan, her insanın her yas¸ta epilepsiye yakalanabileceg˘idir. Tedavi Acute and emergency therapy: Bilmeyenler için öneriler Long-term therapy:Epilepsi ve epileptik nöbetler, s¸imdi çok iyi tedavi edilebiliyorlar. Sonuç itibari ile; epilepsi tedavi edilen bir hastalıktır. Tedaviden önce, hastalıg˘ın sebebinin yok edilip edilemeyeceg˘inin aras¸tırılması gerekir. Böyle bir tedavi s¸ekline ; sebebe dayalı “kausal” terapi denir.(Örneg˘in; bir beyin tümörünün ameliyatla alınması,metabolizma bozuklug˘unun azaltılması veya tamamen düzeltilmesi). Vakaların çog˘unda bu mümkün deg˘ildir. Zira ya sebep belli deg˘ildir,yada sebebi yok etmek imkansızdır.( Örneg˘in; beyindeki bir nedbe, yaradılıs¸ hatası, dog˘umda beynin bir zarara ug˘raması, irsi meyil ). Bu tür saraların tedavisine; semptomatik tedavi denir. Vakaların % 90 nında uygulanan klasik tedavi
s¸ekli “ Antiepilentica” denilen, nöbeti frenleyen
ilâçlarla yapılan semptomatik
tedavidir.I˙lâçların birkaç yıl muntazam olarak
alınması gerekir. Bunların etkisi ile vakaların % 60 s¸ında tam
iyiles¸me, % 20 sinde ise bariz bir iyiles¸me
görülür. Saranın tesirleri Epileptik nöbetler; beynin verimli faaliyetlerini kısa bir süre (geçici olarak) etkileye bilir.Beyne sürekli bir zarar vermez. Bundan dolayı birçok insanda var olan epileptik nöbetlerin, zamanla giderek beynin faaliyetlerini (bilhassa ög˘renme yeteneg˘inde azalma) zayıflatacag˘ı inancı yersizdir. “Status epilipticus” denen; uzun süren epilepsi nöbetleri bir ayrıcalık gösterir.Böyle nöbetler 10 dakikadan daha fazla (saatlerce sürmesi mümkündür) süren büyük nöbetlerdir.”Grand mal”. Böyle bir epilepsi koması “ Status”esnasında; beyin hücreleri kalıcı, ag˘ır zararlar görür. Modern tıbbi ilâçlar sayesinde, günümüzde böyle büyük nöbet komaları ”Grand mal-Staten” oldukça azalmıs¸tır. Eg˘er epilepsili hasta, psis¸ik bozukluklar (zekâ gerilig˘i, tavır ve konus¸ma bozuklukları) gösteriyorsa, bunlar epilepsiden deg˘il. Epilepsinin de sebebi olan, beyin hasarındandır. Epilepsili hastalarda; oldukça
sık,as¸ırı tepki bozuklug˘u “reaktive Störungen”
görülür: Hastalıg˘a tahammül etme
zorunlulug˘u,okuldan geri çevrilmeler, mesleki ve sosyal
guruplas¸malar, günlük is¸lerde itilip-kakılmalar
(örneg˘in; spor yaparken, ehliyet alırken, is¸ ararken
ortaya çıkan zorluklar). Çevredeki insanların
çog˘unda mevcut olan önyargı . |